Konumuz düz tabanlık & içe basma. Normalde uzman görüşleri gibi bir paylaşım yapmıyorum ama bu konu benim için önemli. Bir çok annenin de merak ettiğini biliyorum. Rutin kontrollerimiz sırasında Ela’nın doktoru 3 yaşına geldiğinde bir ortopedi doktoruna muayene olabileceğini söylemişti. İşte bugün o gün. Ela 3 yaşında ve biz sürekli bilgilerini güncellediğinden hiç şüphe duymadığım bir profesöre gittik bugün.

Ben düz tabanım. Eşim çocukken düz tabanmış ama düzelmiş. Hal böyle olunca Ela için endişeleniyordum. Bir defa düztabanlık teşhisi 3 yaştan evvel konulabilen bir durum değil. Bununla beraber genetik faktörler elbetteki bir çocuğun düztaban olmasını etkileyebilen bir tetikleyici konumundadır.

Düztabanlık bundan 15-20 yıl kadar önce mutlak suretle düzeltilmesi gereken ve kişinin mutlaka ortopedik ayakkabı hatta boğazlı & tabanlıklı ayakkabılar giymesini zorunlu kılan, ayağın altında şişe yuvarlama, sıcak kum çakıl vb. bir şeylerin üzerinde topuk parmak ucu yürümesini gerekli kılan bir hastalık olarak görülüyordu. Bugün düztabanlık tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak görülmüyor. Tabanlık ya da ortopedik ayakkabı vb. çözümler düztabanlığı tedavi etme amaçlı değil sadece kişinin yaşam kalitesini yükseltmek, olası ön bacak ve ayak ağrılarını gidermek için öneriliyor. Bu çözümlerden birine ihtiyacı olup olmadığını belirleyen yegane unsur çocuğun herhangi bir şikayeti olup olmadığı üzerine. Ela’nın hiçbir şikayeti yok. Bu durumda tabanlık gibi ya da özel ayakkabı gibi bir gereksinimi de yok.

Son yıllarda dünyada özellikle Amerika’da yapılan çarpıcı araştırmalardan örnekler verdi doktorumuz. Bir grup düztabanlık teşhisi konulmuş çocuk araştırılmış. Deneklerin bir kısmına tabanlık ya da yukarıda bahsettiğim müdahaleler yapılmış. Kontrol grubuna ise hiçbir şey yapılmamış. Denekler 25 yaşına geldiklerinde karşılaştırılmışlar. Sonuçlar çok çarpıcı. Çünkü her iki grupta da hiçbir fark bulunmamış. Dolayısıyla bu tedavi edilebilecek bir durum değil. Yardımcı yöntemler sadece kişinin yakınmalarını en aza indirgemek için kullanılıyor.

İçe basma ise bambaşka bir durum. Şöyle ki; bir çocuk yürürken ya da ayakta durma durumunda topukları dışa dönük ve parmakları içe dönük basıyor ve yürüyorsa buna içe basma deniliyor. Bunun iki sebebi var. Birincisi kalça kaynaklı. Genellikle w oturuş dediğimiz bacakların her iki yana ters açılarak oturulması zamanla içe basmaya neden olabiliyor. Bir diğer sebep ise düz tabanlık. Normalde sağlıklı bir ayakta yani ayak tabanında olması gereken kavisin varolduğu durumda diyeyim, ağırlık merkezi ayağın tam üst- orta bölümündedir. Fakat tabanınız düz ise ağırlık merkezi de bir miktar içe kayar ve sonucunda kişi denge kurabilmek için içe basarak yürür ya da ayakta bu şekilde durur. Öncelikle yapılması gereken şey w oturuşu mutlaka düzeltmek. Çocuğu bağdaş kurmasına ya da ayakların kalçanın altına alındığı oturuş pozisyonuna teşvik etmek. Evde ya da okulda farketmez her ortamda bu oturuşa izin vermemek  küçük yaştaki çocuklarda kalçadan kaynaklı içe basmayı düzeltebilir. Ela’nın ilk tercih ettiği oturma pozisyonu w şeklinde oluyor. Biz uzun zamandır ‘ayaklar popişin altına’ ya da ‘bağdaş kuruyoruz.’ ‘güzel oturuyoruz.’ Şeklinde düzeltiyoruz. Doktorumuz mutlak suretle düzeltilmesi gerektiğini, henüz çok küçük olduğu için 12 yaşa kadar bu durumun düzeltilebileceğini kaydetti.

Çocuklarda ayak ya da kalça eklemi gelişiminin 12 yaşa kadar sürdüğünü söyleyen doktorumuz, mevcut bir düz tabanlık yaşla daha kötüye gitmez aksine iyiye gidebilir dedi. 3 yaşa kadar düz tabanlık teşhisinin konulmamasının bir sebebi de bu. Ayaktaki yağ dokusu 3 yaşa kadar tabanı hakkında sağlıklı yorum yapmayı engelliyor. Çünkü normalde olacağından bir miktar daha pofidik durumda. Yaşla birlikte kavisin düzelme ya da gözle görülür artış potansiyeli diyeyim tamamen çocuğun yapısıyla alakalı. Ne ona yaptıracağınız herhangi bir spor ya da egzersiz ne de giyeceği özel ayakkabıların düzelmeyi sağlamada hiçbir etkisi olmayacaktır.

Benim ablam da düz tabanmış. Kendimizi bildik bileli hep ortopedik ayakkabı ya da ayakkabılarımızın içine ayağımıza uyumlu kalıplar giydik. Annemlerin söylediğine göre ablam sıcak kumlarda, çakıl taşlarında yürümüş ve düzelmiş ama ben yürümemişim. Bugün anlıyorum ki ablamın ayağının yapısal olarak düzeleceği varmış. Ne giyilen ayakkabı ne de yapılan egzersizlerle ilgili değilmiş. Eşim keza öyle. Özel ayakkabılar giymiş tabii – dönemin tedavi yöntemi o olduğu için- ama düz tabanlığının düzelmesi tamamen yapısal.

Peki ne tür ayakkabılar giyelim- giydirelim?

Doktor Ela için konuştuysa da yürümeye ilk başlayan çocuklara düz tabanlıktan bağımsız kesinlikle eskiden olduğu gibi bileği saran ve sert tabanlı ayakkabı artık önerilmiyor. Aksine ayakta yok gibi diye tabir edilen, çorap gibi, elinizle rahatlıkla katlayabileceğiniz ilk adım ayakkabıları tercih etmelisiniz. Hatta çocuk mümkün olduğunca ilk adımlarını çıplak ayak atmalıdır. Eldeki kavrama refleksi ayaklarda plantar refleks olarak karşımıza çıkar ve çocuk tıpkı bir maymun gibi ya da ahtopotun vantuzları gibi yeri kavrayarak yürür. Ayakkabı vb. şeyler bunu engelleyebilir. Çocuk bu sayede yere ayaklarını yapıştırdığı için daha sağlam adımlar atar. Yürümede bir miktar ustalaşan çocuğa çok az daha tabanlıklı ama yine yumuşak tabanlıklı, yine esnek, eğilip bükülebilen bir ayakkabı giydirmekte fayda var.

Peki 3 yaşa gelindiğinde? Eğer çocuğunuz düz taban ise kışın giydiği botun tabanında minik bir kavis olan ayakkabıları tercih etmek gerektiğini, yazın ise spor ayakkabı giyilmesi gerektiğini söyledi. Bilindiği üzere spor ayakkabılarda bahsedilen kavis yoktur. Dolayısıyla buradan bu tür ayakkabıları sürekli olarak giyme zorunlulukları olmadığını da anlıyoruz. Sanıyorum kışın kavisli ayakkabı tercih edilmesinin sebebi olası düşme vb. durumlarda –yağmur, kar, buz sebebiyle- ağırlık merkezini koruyup burkulma vb. önlemek amaçlı. Peki tabansız sandalet, babet, terlik giymesin mi? Tabii ki giysin. Hiç bir sakıncası yoktur. Sadece bu tarz tabansız ayakkabılarda şikayetleri artabilir. Bu nedenle spor ayakkabı tercih edilmesi çok daha sağlıklı olacaktır. Birkaç tane de ayakkabı markası verdi. Marka olmasından dolayı değil ama tabanlarının çocuklara uygunluğu açısından birkaç markaya da işaret etti.

Tıbbi bir sınıflama olmasa da düztabanlığı ve buna bağlı olarak içe basmayı kabaca hafif- orta- ileri derece olarak kategorize edersek Ela’nın durumu hafif kategorisine giriyor. Şimdi kendimden biliyorum. Düz tabanlık hayatı etkileyen bir durum. Çabuk yorulmalar, sık ayak burkmalar, ayakta ve bacaklarda ağrılar kaçınılmaz oluyor zaman zaman. Hal böyle olunca Ela’nın yürümek istememe, iki dakika yürüyünce ‘yoruldum. Kucağına al.’ Yakınmalarını buna bağlıyordum. Fakat doktor bu kadar hafif düz taban vakalarında böylesine çabuk yorulma vs. pek olmaz. O sizin kızınızın nazıyla ilgili olabilir dedi. Tamamdır. Bundan sonra kucak yok. Almadık diye vicdan yapmakta yok. İşin şakası en ileri derece dahi olsa düz tabanlık herhangi bir sporu yapmasına hatta profesyonelce yapmasına dahi engel teşkil etmiyor. Ela’yı bol yürümeli, koşmalı günler bekliyor.

Ela’nın kimi durumlarda parmak ucunda yürümeyi tercih ettiğini söyledim. Ama doktor bu konunun hiç üzerinde bile durmadı. Ela’yı koridor boyu yürütüp koşturdu. Hem ayakkabılı hem de ayakkabısız. Sanıyorum eğer bir çocuk normal de yürüyebiliyorsa o vakit zaman zaman parmak ucunda yürümesinin hiç bir sakıncası yok.

Son olarak yaz- kış çorapla yatmak isteyen kızıma bir ikincil otorite olarak doktordan yardım istedim ama doktor çok sakin bir şekilde eğer giymek istiyorsa bizim açımızdan hiçbir sakıncası yoktur dedi. Dedim hani lastikli falan ya? Kan dolaşımını falan engellemez mi?  Pamuklu, sentetik olmayan bir kumaştan olduğu sürece varsın çorapla yatsın. Hiçbir şey olmaz deyince Ela ‘bak gördün mü anne? Çorapla yatabilirsin dedi bana doktor’ diye kendine bir dayanak da bulmuş oldu.

Dünkü diş muayenesi ve bugün ki ortopedi muayenesinden sonra Ela’nın gerçekten büyüdüğüne kanaat getirdim. Hatta bir önceki rutin doktor kontrolünde de cesur çocuk stickerını almayı başarmıştı. Bunun için tercihen birkaç gün önceden her gün kısa kısa olacaklar hakkında Ela’yı bilgilendiriyorum. Bilgisayardan bulabildiğim muayeneyle alakalı – diş röntgeni cihazı gibi- somutlaştırmasına yardımcı görselleri gösteriyorum ve ekliyorum ‘eğer ağlamazsan çok çabuk bitecek.-duruma göre- steteskopla tık tık yapacak. Aynayla ağzına bakacak. Otoskopla kulaklarına bakacak. Seni çoraplı çorapsız yürütecek. Dişlerinin onlar için özel olan bir fotoğraf makinesiyle fotoğrafını çekecek… Ağlarsan işimiz uzayacak. Bana güven.’güveniyor sağolsun. Üçdür krizsiz atlatıyoruz. Kendisi de doktor önlüğünü giyiyor ve doktor eşyalarını yanına alıyor muayeneye giderken.

Herhangi bir sorunuz olursa konunun uzmanı değilim ama bildiğim kadarıyla gerekli yönlendirmeyi yapmaya çalışırım.

Keyifli okumalar.